Obraz współczesnego seniora

Badania wybranych aspektów dobrostanu psychicznego słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Gdańsku i Sopocie pokazują, że najwyższy poziom zadowolenia seniorów wiąże się z ich relacjami z kolegami i przyjaciółmi (62%). Jako kolejne powody badani wymieniają sposób spędzania wolnego czasu (60%), przebieg relacji w rodzinie (52%), życiowe osiągnięcia (43%), sytuację finansową swojej rodziny (43%). Natomiast stan zdrowia (27%) i perspektywy na przyszłość (17%) przywoływane są jako czynniki przynoszące umiarkowane zadowolenie. Najmniejszy stopień zadowolenia wynika natomiast z sytuacji w kraju (3%).

– Wysokie zadowolenie ze stosunków z przyjaciółmi potwierdza wiele badań, które pokazują, że współczesny senior ma często większe wsparcie społeczne i lepsze relacje z sąsiadami, znajomymi, kolegami niż z najbliższą rodziną. Fakt ten może wynikać ze zmiany modelu rodziny oraz z emigracji najbliższych poza granice kraju – komentuje Edyta Bonk, która od lat prowadzi zajęcia z seniorami.

Pełni nadziei

Seniorzy studiujący na Uniwersytecie Trzeciego Wieku mają pozytywny stosunek do życia – są pełni nadziei, mają poczucie sensu. Zdecydowana większość badanych (88%) uważa, że nie powinna się poddawać i poprawiać swojego losu. Aż 71% twierdzi, że uda im się osiągnąć to na czym im zależy. Niemal 80% badanych odpowiada negatywnie na twierdzenie, że „przyszłość wydaje mi się mroczna”. Ponad 80% jest zdania, że dotychczasowe doświadczenia dobrze przygotowały ich na przyszłość. Prawie 80% badanych nie zgadza się ze stwierdzeniem „nie ma sensu, abym starał się cokolwiek osiągnąć”. Niemal 60% respondentów jest zdania, że w życiu spotka ich więcej dobrego niż innych ludzi. Jedynie w kwestii postrzegania szczęścia w przyszłości wśród seniorów znajdziemy więcej pesymistów niż optymistów. Na pytanie czy w przyszłości widzą się bardziej szczęśliwymi niż obecnie ponad 65% odpowiada, że nie. Co więcej 50% badanych nie potrafi sobie „wyobrazić, jak będzie wyglądać ich życie za 10 lat”.

Myślą pozytywnie

Aktywni seniorzy unikają palenia (80%), poszukują informacji medycznych, a także przyczyn zdrowia i choroby (80%). Posiadanie przyjaciół i uregulowanego życia rodzinnego (77%), stosowanie się do zaleceń lekarskich (77%), dietę pełną warzyw i owoców (81%) oraz pozytywne myślenie (73%) postrzegają jako profilaktyczne zachowania zdrowotne, prowadzące do pozytywnego nastawienia psychicznego. Natomiast do jednej z najczęściej występujących dolegliwości wymienianych przez seniorów należą problemy ze snem (47%).

– Warto zwrócić uwagę na uwzględniony przez respondentów aspekt psychospołeczny. Dobre relacje z innymi ludźmi są czynnikiem sprzyjającym zdrowiu a samotność jest przez nich postrzegana jako destruktywna – tłumaczy Edyta Bonk.

Wyczekują emerytury

Jedynie 11% respondentów wykonuje regularną pracę zarobkową. Ponad 70% po przejściu na emeryturę nie podejmuje się żadnej pracy, ok. 20% od czasu do czasu, a tylko 11% dorabia regularnie. – Jest to jeden z najniższych wskaźników w Europie – komentuje Bonk.

Jako negatywny skutek zakończenia pracy zawodowej seniorzy najczęściej wskazują utratę dochodów (ponad 42%). Jednak 35% stwierdza, że nie postrzega tej zmiany w kategorii straty wynikającej z przejścia na emeryturę. Pozytywnych skutków zakończenia pracy zawodowej seniorzy wymieniają znacznie więcej niż negatywów. Przyznają, że w końcu mają czas na rozwój własnych zainteresowań (81%) oraz więcej czasu dla rodziny (70%). Wiele osób jako zaletę wymienia też fakt, że na emeryturze nie trzeba wypełniać poleceń przełożonego (69%), wstawać rano (70%) i spotykać się z ludźmi, których się nie lubi (66%). Seniorzy doceniają także możliwość dokształcania się (58%).

Chcą długo żyć

Pytani o to, jak żyć długo i szczęśliwie seniorzy wskazują na zdrowe odżywianie i dbanie o siebie (kobiety 35%, mężczyźni 35%, razem 35%), utrzymywanie dobrych kontaktów z innymi – tu badani nawiązują do takich wartości, jak rodzina, znajomi, życzliwość, miłość czy tolerancja (kobiety 69%, mężczyźni 50%, razem 66%), uśmiech i optymizm, pogodę ducha, dobry nastrój (kobiety 45%, mężczyźni 30%, razem 43%), unikanie stresu, spokój, relaks (kobiety 17%, mężczyźni 35%, razem 19%), sprawność umysłową, czytanie, pamięć (kobiety 15%, mężczyźni 5%, razem 14%), życie w zgodzie z naturą (kobiety 9%, mężczyźni 5%, razem 9%), ruch, spacery i ćwiczenia fizyczne (kobiety 40%, mężczyźni 10%, razem 36%), aktywność całe życie/zainteresowania (kobiety 30%, mężczyźni 40%, razem 31%), akceptacja siebie, świata (kobiety 27%, mężczyźni 25%, razem 26%).

Czują się akceptowani

Badanie pokazuje, że kobiety (84%) czują się potrzebne w gronie rodziny i najbliższych znajomych (ok. 2% odpowiada negatywnie). Spośród badanych mężczyzn 60% ma podobne odczucia (5% uważa się za niepotrzebnych). Na pytanie o poczucie akceptacji w najbliższym otoczeniu 60% seniorów odpowiada pozytywnie (nie odnotowano istotnych różnic między kobietami a mężczyznami). Co ciekawe pozostali nie udzielają żadnej informacji zwrotnej.

Badanie zrealizowano w latach 2006-2008 przy użyciu kwestionariusza zawierającego 5 skal i pytania jakościowe. Przepytano 86 osób uczęszczających na zajęcia Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Sopocie i Gdańsku. Projekt zrealizowała Edyta Bonk z Zakładu Psychologii Wspomagania Rozwoju sopockiego wydziału Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej.