Marginalizacja osób starszych - bardzo czytelnym sygnałem jej występowania jest nieobecność: w życiu publicznym, w placówkach kultury, biurach turystycznych, w ośrodkach wypoczynkowych, w teatrach, w restauracjach, prywatnych klinikach i przychodniach zdrowia, w sklepach, zakładach usługowych. Osób starszych nie dlatego nie ma tam, gdzie tętni życie, gdzie kontakt z ludźmi poprawia samopoczucie, że nie są tym zainteresowani, że wolą „nicnierobienie”, wpatrywanie się godzinami w ekran telewizora, ale dlatego, że ich na to nie stać, bądź dlatego, ze boją się kontaktu z niezrozumiałym światem zewnętrznym.
W krajach Europy Zachodniej dbałość o dobrą kondycję psychiczną najstarszych wyrażana jest otwartością systemu edukacyjnego, tworzeniem placówek o charakterze integracyjnym, angażowaniem ich w działalność samopomocową, aktywizowaniem środowiska lokalnego, współpracę z pokoleniem ludzi młodych, umożliwianiem podróży, udostępnianiem kultury, a przede wszystkim dostępem do opieki zdrowotnej, rehabilitacji i środków umożliwiających realizację rozległych potrzeb. Marginalizacja trzeciego pokolenia ograniczana jest tam także odpowiednią edukacją. Na przykład w Wielkiej Brytanii edukacja dorosłych ma wymiar sprawnego ruchu społecznego, angażującego ludzi starszych do działań samopomocowych, woluntarystycznych. W Niemczech z powodzeniem popularyzuje się turystykę międzynarodową, we Włoszech wobec tej grupy traktowanej jako priorytetowa, stosuje się odpowiednie, zróżnicowane terytorialnie i stosowne do potrzeb - strategie aktywizacji, promocji jednostki poprzez umożliwianie aktywnego kreowania życia społeczności lokalnych.
Generalnie działania w Europie Zachodniej oparte są na założeniach, że ludzie starzy, bogaci w doświadczenia i wiedzę życiową, kultywujący tradycje, dbający o tożsamość narodową, zasługują na szczególną uwagę.
Najlepszym dowodem na poważne traktowanie kwestii aktywności osób starszych, jest liczba funkcjonujących Uniwersytetów Trzeciego Wieku w całej Europie. W Wielkiej Brytanii działa 257 uniwersytetów zrzeszających ponad 40 tys. członków, we Francji jest ich 304, we Włoszech 282, w Hiszpanii 52, w Czechach 47, w Finlandii 28, w Szwajcarii 25, w Holandii 24.
Polskie Uniwersytety Trzeciego Wieku zaczęły powstawać od 1975 roku i działa ich obecnie około 90.
Przykładem niezwykle aktywnego działania, jest Głogowski Uniwersytet Trzeciego Wieku. Funkcjonuje on od lutego 2001 roku rozpoczął aktywną działalność publiczną na rzecz ogółu osób starszych z terenu miasta Głogowa i gmin ościennych. Celem GUTW jest podejmowanie i rozwijanie społecznych inicjatyw oświatowych, kulturalnych, opiekuńczych, charytatywnych, ekologicznych, dotyczących rehabilitacji osób starszych, niepełnosprawnych, a także kultury fizycznej i sportu, poprzez prowadzenie form działalności zdrowotnej, edukacyjnej, kulturalnej, twórczej i krajoznawczo-turystycznej dla osób starszych. Dlatego GUTW organizuje różnego rodzaju cykle, wykłady, seminaria, konferencje, szkolenia, dyskusje, warsztaty, zebrania dyskusyjne spotkań tematycznych z ludźmi nauki, kultury, polityki i gospodarki działającymi w środowisku głogowskim, regionie, Polsce i na świecie.
Charakterystyczne dla tego Uniwersytetu jest realizowanie od wielu lat programu i polityki społecznej Unii Europejskiej wobec starszych i starości. Korzyści wynikające ze współpracy z organizacjami działającymi na rzecz osób starszych, szeroka edukacja i udział samych Seniorów w wielu działaniach są znaczące : jak opisuje to Pani Danuta Gross – Prezes Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku - „podniósł się poziom życia naszych Seniorów w różnych sferach życia, znacznie prostsze stały się kontakty z partnerami Unii Europejskiej, zbudowaliśmy społeczną lokalną aprobatę dla naszej kilkuletniej działalności, zmieniliśmy stereotyp widzenia osoby starszej, rozwinęliśmy niecodzienną możliwość rozwoju wielu form aktywności, samorealizacji, ciągłego rozwoju wewnętrznego, aktywności i możliwości rozwoju różnej społecznej samoorganizacji. Skorzystaliśmy przez te lata współpracy z wielu doświadczeń europejskich, praktycznych wskazówek i rozwiązań w zakresie szeroko rozumianej polityki społecznej i zdrowotnej wobec ludzi starszych. W czasie swojej pięcioletniej działalności poszerzyliśmy funkcję edukacyjną o integracyjną, aktywizacyjną, prozdrowotną i kompensacyjną”.
Hipotezę tę potwierdziły wyniki badań przeprowadzonych w październiku 2006 roku w Głogowskim UTW. Zdecydowaną większość wśród słuchaczy stanowią kobiety w wieku 60-79 lat (66,6%). Osoby w tym wieku zachowują jeszcze dość znaczną sprawność fizyczną i umysłową oraz samodzielność społeczną i ekonomiczną. 20% badanych mieściło się w wieku do 59 lat. Słuchacze UTW, to przede wszystkim osoby z wyższym wykształceniem (51,6%). Pozostałe osoby posiadają wykształcenie średnie i zawodowe oraz pomaturalne, policealne, inżynierskie. W 70% emeryci, reszta do renciści i jeszcze pracujący. Nieliczne osoby są bezrobotne. W ponad 54% przypadków, to osoby owdowiałe, oczywiście z dominacją kobiet, 7,5 % ogółu badanych było rozwiedzionych.
Czym motywują swoje uczestnictwo w GUTW ?
Niewątpliwie najważniejszym powodem jest utrzymanie sprawności intelektualnej. W następnej kolejności podawano poszerzenie wiedzy i sprawności fizycznej. Dla wdów utrata małżonka stanowi często wielki problem, dlatego dość szybko włączają się w życie rodzinne, starają się przystosować do wdowieństwa poprzez zagospodarowanie swojego czasu.
„Najchętniej korzystają z wykładów. Przeważnie są to słuchaczki i słuchacze uczęszczający do GUTW od kilku lat” – twierdzi Pani Prezes Danuta Gross – „Dotychczas wykłady te odbywały się z w różnych cyklach: literatura, historia sztuki, historia kultury, psychologia, wiedza o regionie, filozofia, socjologia, z muzyką przez wieki, religie świata, medycyna. Zróżnicowana tematyka wykładów pozwala słuchaczom korzystać z zajęć według zainteresowań. Drugą w kolejności najbardziej preferowaną formą zajęć jest uczestnictwo w gimnastyce usprawniająco-ruchowej prowadzonej pod kierunkiem mgr rehabilitacji-ruchowej.
Stopniowo wdrażane i prawidłowo prowadzone ćwiczenia mają korzystny wpływ na organizm”. Zdaniem K. Wiśniewskiej-Roszkowskiej „zapobiegają zanikom mięśni, zmianom stawowym i osteoporozie, wzmacniają ukrwienie tkanek, chronią przed usztywnieniem klatki piersiowej. Działają więc ujędrniająco - odmładzająco w najbardziej istotnym znaczeniu tego słowa”.
Słuchacze chętnie także korzystają ze spotkań z ludźmi kultury, sztuki, i nauki. Wiele osób uczestniczyło w takich spotkaniach podczas Głogowskiego Tygodnia Seniora organizowanych przez GUTW w latach 2004-2005, spotkań poetyckich i literackich, Międzypokoleniowych Spotkań Integracyjnych. Korzystają z zajęć komputerowych uważając, że umiejętność posługiwania się komputerem i korzystania z internetu może pomagać w życiu. Uczą się także języków.
Analizując wyniki badań okazało się, że dla ponad 78% osób uczestnictwo w zajęciach powoduje, iż mniej martwią się o zdrowie. Starość w połączeniu z chorobą wpędza niekiedy w pasywność i rezygnację podczas rozmów niewyobrażalnych dla zdrowego człowieka. GUTW poprzez profilaktykę gerontologiczną oraz aktywizację pozwala zapomnieć o dolegliwościach wieku podeszłego, zapomnieć, że to ostatni etap życia i pomaga snuć plany na przyszłość.
Przynależność do GUTW powoduje, iż słuchacze czują się bardziej zadowoleni z życia, mają więcej energii, rzadziej odczuwają smutek.
Kilkuletnia obserwacja Głogowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku pozwala na wyciągnięcie wniosków, że słuchacze reprezentują na ogół optymalny model starszego człowieka - pełnego inwencji i cieszącego się życiem. Jednym z ważnych dowodów są w tym względzie wypowiedzi słuchaczy przy okazji badań . Powyższe wypowiedzi potwierdzają fakt, że GUTW pomaga w przygotowaniu do starości przez zachowanie, a niekiedy przywracanie więzów społecznych i życiowej aktywności, pomaga w rozbudzaniu i zaspakajaniu zainteresowań, kształci wrażliwość na to co nowe, dobre, piękne i godne poznania :
„(...)poza dużym zadowoleniem : możliwość udziału w bardzo ciekawych wykładach, radość działania, ciągłe poznawanie nowych ludzi, umiejętność obserwacji, wyciągania wniosków, zdobywanie obiektywnego stosunku do każdej sprawy”
„(...)zapomnieć o dolegliwościach wieku podeszłego, snuć plany na przyszłość, z niecierpliwością czekam na każdy wykład, odnalazłam w sobie ukryte, minimalne zdolności do pisania(...)”
„(...)przede wszystkim dobre samopoczucie, powrót do młodości, usprawnienie fizyczne (korzystam z ćwiczeń i jogi), pomimo samotnego zamieszkiwania nie odczuwam samotności, nie mam czasu na nudę(...)”
Materiał źródłowy : Danuta Gross "Wpływ kształcenia ustawicznego na jakość życia słuchaczy GUTW"
poleca:
